Via de mail kwamen er onduidelijkheden binnen over de afgifte van het paspoort aan de pensionhouder. Deze hebben wij bij Femke neergelegd, de advocaat die maandelijks een hippisch juridisch onderwerp op Startlijsten.nl bespreekt.

Tineke heeft haar paard gestald bij pensionstal ‘Bosrijk’ van Harm. Van de buurman heeft Harm gehoord dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit paardenbedrijven steekproefsgewijs aan het controleren is op de aanwezigheid van de paardenpaspoorten van gestalde paarden. Het niet kunnen overhandigen van een bij een paard behorend paardenpaspoort aan de controleur heeft een forse boete tot gevolg.

Om een boete te voorkomen, heeft Harm al zijn pensiongasten verzocht om de paardenpaspoorten aan hem af te geven zodat hij deze bij een eventuele controle kan tonen.

Tineke staat niet te springen bij de gedachte om het paardenpaspoort aan Harm af te geven. Want wat kan zij doen als Harm verkeerde bedoelingen heeft en besluit om haar paard achter haar rug om te verkopen? Op aandringen van Harm geeft Tineke uiteindelijk toch het paardenpaspoort aan hem af. Het stamboekbewijs bergt zij thuis veilig op in de kluis met de gedachte dat Harm haar paard zonder stamboekbewijs niet stiekem kan verkopen.

Stel dat Harm een malafide pensionhouder blijkt te zijn die, omdat hij krap bij kas zit, het paard van Tineke verkoopt. Kan dit? En wat kan Tineke eventueel doen?

Om bovenstaande te beantwoorden zullen in dit artikel stap voor stap een aantal juridische aspecten worden besproken die een rol spelen.

Paspoort en stamboekbewijs

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: Paspoorten en stamboekbewijzen zijn geen eigendomsbewijzen!

Het paspoort dient ter identificatie van het paard en niet om de eigenaar vast te stellen. Eigenaargegevens kunnen wel in het paspoort worden opgenomen maar worden niet altijd correct bijgewerkt. De in het paspoort vermelde eigenaar hoeft dus niet daadwerkelijk de huidige eigenaar te zijn. Hetzelfde geldt voor de stamboekbewijzen.

Paspoorten en stamboekbewijzen kunnen wel bijdragen tot het vaststellen van de eigenaar van een paard, maar zijn niet van doorslaggevende betekenis.

Eigenaar, bezitter en houder

De eigenaar van een paard is diegene die het eigendomsrecht over een paard heeft. De eigendom kan worden overgedragen door levering van het paard aan de koper.

De bezitter van een paard is diegene die het paard voor zichzelf houdt. Met het ‘houden van een paard’ wordt juridisch bedoeld dat men de feitelijke macht over het paard uitoefent. De bezitter van een paard is veelal ook de eigenaar van het paard.

De houder van een paard is diegene die het paard voor een ander houdt. Hierbij kan gedacht worden aan een pensionhouder of bijvoorbeeld een professionele springruiter die andermans paard op stal heeft staan om te trainen. Een houder kan zichzelf niet tot bezitter maken!

In het onderhavige geval is Tineke de eigenaar en bezitter en Harm de houder van het paard.

Eigendomsoverdracht

De eigendom van een paard wordt overgedragen door de levering van het paard aan de koper door een beschikkingsbevoegde. Levering van een paard vindt plaats door overdracht van het bezit door de bezitter. De koper wordt dan in staat gesteld om de feitelijke macht over het paard uit te oefenen. De diverse mogelijkheden van levering zijn terug te lezen in het artikel ‘overdracht en risico-aansprakelijkheid’.

De eigendom van een paard wordt dus overgedragen doordat een beschikkingsbevoegde, in dit geval Tineke, het bezit aan de koper overdraagt. De houder, in dit geval Harm, is niet beschikkingsbevoegd om het bezit over te dragen. Hij kan dus geen rechtsgeldige eigendomsoverdracht bewerkstelligen indien hij het paard zou verkopen. Tineke kan dan als eigenaar van het paard haar paard terugeisen van de koper. Tineke maakt dan gebruik van haar revindicatierecht. Helaas voor Tineke kan aan de koper van het paard derdenbescherming toekomen.

Derdenbescherming

Indien iemand iets koopt van een beschikkingsonbevoegde, dan geeft de wet toch een mogelijkheid om de eigendomsoverdracht mogelijk te maken. Dit wordt ook wel derdenbescherming genoemd. De derde, de koper, wordt dan beschermd tegen de beschikkingsonbevoegdheid van de verkoper (Harm). De beschikkingsonbevoegdheid van Harm wordt dan als het ware ‘geheeld’ zodat alsnog sprake is van een geldige eigendomsoverdracht. Voorwaarde hierbij is echter wel dat de koper te goeder trouw was ten tijde van de koop.

Iemand is te goeder trouw indien hij, gelet op de omstandigheden, er redelijkerwijs op mocht vertrouwen dat hij het paard van een beschikkingsbevoegde geleverd kreeg.

Goede trouw wordt vermoed aanwezig te zijn. Het is dus aan Tineke om aan te tonen dat de koper niet te goeder trouw was. Indien iemand te goeder trouw is, blijft hij ook te goeder trouw. Indien de koper dus na een maand ontdekt dat Tineke eigenaar van het paard was, dan blijft de koper dus te goeder trouw.

Derdenbescherming is niet van toepassing indien de oorspronkelijke eigenaar het bezit over het paard door diefstal is verloren. Helaas heeft dit voor Tineke geen waarde. Harm heeft zich namelijk niet schuldig gemaakt aan diefstal maar aan verduistering.

Bij verduistering is in tegenstelling tot diefstal geen sprake van ‘wegnemen’ van het paard omdat het paard zich al bij de verduisteraar (Harm) begeeft. Verduistering is een misdrijf waarvoor men een maximale gevangenisstraf van drie jaar kan ontvangen.

Opties Tineke

Indien de koper derdenbescherming heeft is hij niet gehouden om het paard aan Tineke terug te geven. Tineke heeft dan wel de mogelijkheid om Harm aan te spreken tot een schadevergoeding. Harm heeft namelijk onrechtmatig gehandeld door het paard te verkopen en zal daarom gehouden zijn om de schade te vergoeden. Tevens kan zij aangifte doen van verduistering.

Tineke kan eventueel een verklaring door Harm laten ondertekenen waarin wordt aangegeven dat Tineke het paspoort met nummer X alleen ter identificatie van haar paard Y aan Harm beschikbaar heeft gesteld omdat haar paard bij Harm staat gestald. 
Tevens kan worden opgenomen dat zij Harm op geen enkele wijze heeft gemachtigd, dan wel opdracht heeft gegeven om haar paard te verkopen en dat indien Harm zonder toestemming, dan wel opdracht over zal gaan tot verkoop van het paard, dit onrechtmatig handelen jegens Tineke op zal leveren op grond waarvan hij gehouden zal zijn de schade (onder andere de waarde van het paard) aan Tineke te vergoeden. 
In de overeenkomst kan ook worden opgenomen dat Harm gehouden is om het paspoort op deugdelijke wijze te bewaren en dat schade voortvloeiende uit diefstal, het verlies of het onbruikbaar worden van het paspoort voor rekening van Harm komt.
Het opnemen van een boetebepaling, inhoudende dat Harm bij het in strijd handelen met een of meer in de verklaring opgenomen bepalingen gehouden zal zijn om een (boete)bedrag van € Z aan Tineke te betalen, is eveneens verstandig om op te nemen.

Met het opstellen van een dergelijke verklaring kan Tineke nog steeds geen vuist maken tegen de eventuele koper, maar kan zij het Harm aardig moeilijk maken zodat Harm het hopelijk uit zijn hoofd zal laten om het paard van Tineke te verduisteren.

Ik merk hierbij op dat de bovenstaande juridische materie in dit artikel slechts in een notendop is besproken en dat u in de praktijk nog met vele andere aspecten te maken kunt krijgen die bij onderhavig onderwerp een rol spelen. Helaas kunnen niet alle aspecten in bovenstaand artikel wordt verwerkt. U kunt daarom ook geen rechten aan dit artikel ontlenen.